Experimenteren in het onderwijs: Onderwijsvernieuwing en onderwijswetenschap volgens Leon van Gelder (1913-1981)

Research output: Contribution to conferencePaperAcademic

Abstract

“Ons schoolsysteem is, het blijkt uit allerlei onderzoekingen, een elite-vormend, antidemocratisch stelsel”. Deze kritiek is afkomstig van de in 1964 bij de Rijksuniversiteit Groningen aangestelde onderwijskunde hoogleraar Leon van Gelder (1913-1981). Van Gelder is bekend geworden als pleitbezorger van de Middenschool. Maar als oud-leraar ging zijn belangstelling ook uit naar het verbeteren van het onderwijs in de klas, resulterend in het op lerarenopleidingen befaamde onderwijsleerpakket Didactische Analyse. De rode draad bij zijn benadering van deze twee heel uiteenlopende thema’s, Middenschool en Didactische Analyse, is Van Gelders visie op onderwijsonderzoek waarin hij pleitte voor directe contact met de praktijk, vormgegeven in “het experiment”, een op actieonderzoek gebaseerde aanpak, waarin onderwijsvernieuwing en onderwijsonderzoek hand in hand gingen. Inhoud In het biografisch onderzoek naar de onderwijskundige Leon van Gelder wordt de bijdrage van deze grondlegger van de onderwijskunde aan het vakgebied van de onderwijskunde enerzijds geduid in het licht van zijn levensloop en anderzijds geplaatst in de maatschappelijke en onderwijskundige context van zijn tijd, de jaren zestig en zeventig (Amsing, 2014). Vertrekkend vanuit het theoretisch kader van de biografische insteek en gebruik maken van de methodologie van historisch onderzoek (zowel analyse van geschreven bronnen als oral history)zien we hoe maatschappelijke ontwikkelingen, via de levensloop van het individu, een uitwerking krijgen in de ontwikkeling van de onderwijskunde als wetenschappelijke discipline en wordt inzicht verkregen in de relatie tussen de onderwijskunde, de onderwijspraktijk en de samenleving (Renders & De Haan, 2014; Bouterse, 2013). Het doel van het hier gepresenteerde deel van dit project richt zich op het historisch begrijpen van de empirische aard van de onderwijskunde en de veranderende verhouding van onderwijskundig onderzoek en de experimenterende onderwijspraktijk. Daarbij wordt de ontwikkeling van de onderwijskunde geplaatst in het licht van de geschiedenis van de sociale wetenschappen (Abma, 2011; Backhouse & Fontaine, 2010). Het onderzoek laat zien dat we Van Gelders engagement met de Middenschool kunnen begrijpen vanuit zijn jeugd: opgegroeid on een socialistisch arbeidersmilieu, gevoed door de AJC, en maatschappelijk opgeklommen. Om het model Didactische Analyse te kunnen plaatsen moeten we iets weten van Van Gelders achtergrond als onderwijzer en zijn verdiensten voor het Pedagogisch Centrum waar professionalisering van leerkrachten en experimenterend werken aan onderwijsvernieuwing belangrijke thema’s waren. Als rode draad zien we bij beide pijlers Van Gelders opvatting over onderwijskunde als academische wetenschap, waarin hij wijst op het belang van een op elkaar betrokken zijn van die wetenschap en de onderwijspraktijk. Wilde de onderwijswetenschap bijdragen aan het verbeteren van de praktijk dan moest ze allereerst kijken naar de problemen waar de praktijk tegenaan liep en moest vervolgens die praktijk betrekken bij het onderzoek. Aansluiting zoekend bij een uit Amerika overgewaaide methode van onderzoek, ontwikkeld na de Tweede Wereldoorlog, namelijk die van de Action Research, waarschuwde Van Gelder voor onderzoekers die min of meer toevallig het onderwijsdomein betraden en zich bezighielden met vraagstukken niet vanwege het belang ervan voor de onderwijspraktijk, maar vanwege de beschikbaarheid van geavanceerde onderzoekstechnieken. Al experimenterend in de praktijk moest kennisontwikkeling plaatsvinden. Referenties Abma, R. (2011). Over de grenzen van disciplines. Plaatsbepaling van de sociale wetenschappen (Nijmegen: Uitgeverij Vantilt). Amsing, Hilda T.A. (2014). “Leon van Gelder (1913-1981): een gedreven onderwijspionier.” in: Hilda Amsing & Mineke van Essen. Over professoren. Een halve eeuw psychologie, pedagogiek en sociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen (Assen: Van Gorcum), 153-174. Backhouse, R.E. & Ph. Fontaine (2010). The history of the social sciences since 1945 (Cambridge: Cambridge University Press). Bouterse, J. (2013). “Biografie als genre en als bron. Een polytheoretische benadering”. In: L.J. Dorsman & O.J. Knegmans (red.). De menselijke maat in de wetenschap (Hilversum: Verloren), 25-38. Renders, H. & B. de Haan eds. (2014). Theoretical discussions of biography: approaches fron history, microhistory, and the life writing. Leiden: Brill.
Original languageDutch
Publication statusPublished - 18-Jun-2015
Event Onderwijs Research Dagen 2015 (ORD) - Leiden, Netherlands
Duration: 17-Jun-201519-Jun-2015

Conference

Conference Onderwijs Research Dagen 2015 (ORD)
Country/TerritoryNetherlands
CityLeiden
Period17/06/201519/06/2015

Cite this