Het doorbreken van stilte: een conversatie-analytisch perspectief op het therapeutisch duet

Terwijl psychotherapie een voornamelijk talige activiteit is, dragen juist ook de stiltes tussen therapeut en patiënt bij aan de gezamenlijke betekenisvorming. In deze studie is in kaart gebracht hoe de sprekers in stiltedoorbrekende gespreksbeurten betekenis toekennen aan de stilte. Hiertoe is een collectie aangelegd van stiltes met een minimale duur van drie seconden die ontstonden tijdens natuurlijke gesprekken binnen een gerandomiseerde psychotherapietrial. Deze stiltes werden bovendien in een specifieke context geconstrueerd:
beide sprekers maken namelijk expliciet geen gebruik van de mogelijkheid tot doorpraten – de
patiënte door middel van verbale abstinentie, de therapeut door de productie van enkel een minimale respons (“mh mh”) – waar de stilte op volgt. Middels conversatieanalyse is onderzocht hoe sprekers in de aangrenzende uitingen de stilte dan weer doorbreken en er betekenis aan toekennen. Op basis van onze analyse zijn drie typen vastgesteld: (1) stiltes in de aanloop naar thematische afsluiting of (2) voortzetting en (3) stiltes die metacommunicatief geduid en als (therapeutische) gebeurtenis door de sprekers relevant worden gemaakt. Onze bevindingen tonen hoe therapeuten, met een voortdurende oriëntatie op de patiënt, stilte als therapeutisch gereedschap kunnen inzetten.