Involvement of civil society actors in nanotechnology: Creating productive spaces for interaction

Nieuw opkomende nanotechnologieën, gebaseerd op het observeren en manipuleren op de nanoschaal, zijn een uitdaging voor de maatschappij. Er zijn allerlei beloftes, bijvoorbeeld beter voedsel of goedkopere gezondheidszorg, maar ook enige bezorgdheid over schadelijke effecten van nanomaterialen. Tegelijkertijd is het onzeker welke vorm de nieuw opkomende nanotechnologieën uiteindelijk zullen krijgen. Dit proefschrift onderzoekt hoe civil society actors (burgers en nongouvernementele organisaties, NGOs) op een productieve manier kunnen participeren als nieuwe dialoogpartner in de ontwikkeling en maatschappelijke inbedding van nanotechnologie. Voor nanotechnologie wordt momenteel een proactief innovatiebeleid gevoerd. Al in een vroeg stadium van de ontwikkeling, wanneer er nog veel onzekerheden en onvoorspelbaarheden zijn, wordt geprobeerd te anticiperen op mogelijke maatschappelijke kwesties met als doel ermee rekening te houden in verdere besluitvormingsprocessen. Een van de manieren is het vroegtijdig betrekken van civil society actors als nieuwe dialoogpartner. Van hen wordt nu verwacht dat zij samen met wetenschappers, industriëlen en beleidsmakers zullen bijdragen aan een verantwoorde ontwikkeling van nanotechnologie waarbij tijdig ingegaan wordt op maatschappelijke bezorgdheden, wensen en behoeften. Het betrekken van civil society actors als nieuwe dialoogpartner biedt in principe mogelijkheden om beter inzicht te krijgen in wat nanotechnologie kan gaan betekenen. Zij kunnen immers nieuwe perspectieven, ervaringen en dilemma’s inbrengen. Hoe productieve interacties over nanotechnologie met civil society actors te realiseren, is echter nog onduidelijk. Het betreft een nieuwe situatie waar nog weinig routines en best practices voor ontwikkeld zijn. Dit proefschrift pakt deze uitdaging op door te laten zien wat er momenteel gebeurt in ruimtes voor interactie met civil society actors, en hoe dit verbeterd kan worden. In het vormgeven van ruimtes voor interactie wordt momenteel onvoldoende rekening gehouden met het open einde karakter van nieuw opkomende technologieën, met name de combinatie van beloftes en onzekerheden over uitkomsten. Het proefschrift analyseert enkele veelbelovende ruimtes waarin interactie heeft plaatsgevonden, en beoogt ontwerp voorwaarden te ontwikkelen op basis van dit empirisch onderzoek, gecombineerd met inzichten uit de politieke filosofie van Dewey en Arendt, voor ruimtes waarin goede interacties kunnen plaats vinden.