Kants tweevoudig perspectief op morele vooruitgang

Wordt de mensheid in moreel opzicht beter? Het lijkt bijna een onzinnige vraag. Wie dagelijks het nieuws volgt, of dat nu het wereldnieuws is of het lokale lijstje politieberichten, die weet wel beter, zo lijkt het. Van moord en brandstichting tot corruptie en fietsendiefstal, van liegende politici tot stelende werknemers en ouders die hun eigen kinderen mishandelen: de catalogus van wandaden is dik. gekke dingen’ te doen. Als Immanuel Kant (1724-1804) stelt dat we redenen hebben om de geschiedenis op te vatten als een proces van vooruitgang in de Kants tweevoudige perspectief op morele vooruitgang richting van een morele wereld, lijkt het dan ook gemakkelijk om hem af te doen als een naïeve verlichtingsoptimist. Erger nog, Kants positie lijkt op het eerste gezicht paradoxaal of zelfs verward. Enerzijds stelt hij dat we mogen aannemen dat er vooruitgang is en dat daar concrete aanwijzingen voor zijn. Maar anderzijds ontkent hij dat we de richting van de geschiedenis kunnen kennen, en stelt hij dat ieder mens is behept met een aangeboren hang tot het kwaad. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Kants geschiedfilosofie lange tijd een slechte reputatie had.