Naar handhaafbare noodbevelen en noodverordeningen: Een analyse van het gemeentelijke noodrecht

Het handhaven van de openbare orde en het bieden van hulp in noodsituaties zijn belangrijke politietaken. De burgemeester kan in noodsituaties een noodbevel geven (art. 175 Gemeentewet) of een noodverordening uitvaardigen (art. 176 Gemeentewet). Vrijwel elke week is er ergens in Nederland een noodmaatregel van kracht. Doorgaans is het doel om de politie te ondersteunen in het voorkomen of beëindigen van een ramp dan wel ernstige wanordelijkheden. Honderden politieagenten zijn jaarlijks betrokken bij de handhaving van dergelijke noodmaatregelen. In de praktijk worstelt de politie daar nogal eens mee. De noodmaatregelen blijken niet altijd handhaafbaar. Bovendien is de juridische houdbaarheid ervan niet zelden discutabel. Noodbevelen en noodverordening maken vrij vaak een inbreuk op de Grondwet. Ook worden regelmatig extra bevoegdheden aan de politie toegekend, daar waar dit rechtens niet is toegelaten.

Dit onderzoek brengt een bruikbaar en juridisch houdbaar noodrechtinstrumentarium in kaart. Daartoe zijn ruim 250 noodverordeningen en noodbevelen per specifieke noodsituatie geanalyseerd. Ze zijn niet alleen getoetst op hun rechtstatelijke houdbaarheid, maar ook gecontroleerd op hun praktische handhaafbaarheid en effectiviteit. Een en ander resulteert in best practices voor de verschillende soorten noodsituaties. Daarmee is dit rapport van grote waarde voor zowel burgemeesters, politie als andere betrokkenen bij de handhaving van noodmaatregelen.