Overtuigd tolerant, een bijdrage aan de bezinning over tolerantie

Wat kunnen kerken bijdragen aan het maatschappelijk debat en de persoonlijke bezinning over tolerantie? Voor sommigen zijn de kerken toonbeelden van intolerantie en niet in staat iets zinnigs over verdraagzaamheid te melden. Voor anderen hebben de kerken juist veel concrete ervaring met tolerantie. Het huidig debat over tolerantie motiveerde de Raad van Kerken in Nederland tot publicatie van de brochure 'OVERTUIGD TOLERANT. Een bijdrage aan de bezinning over tolerantie'.
In 'Overtuigd tolerant' wordt duidelijk gemaakt wat tolerantie wel en niet is. Misvattingen over tolerantie worden uit de weg geruimd. Tolerantie is niet hetzelfde als gedogen, onverschillig naast elkaar leven of het streven naar een eenheidsworst. Bij passieve tolerantie gaat het erom dat mensen fatsoenlijk met elkaar omgaan, zonder het gedrag en de opvattingen van anderen te verketteren of onmogelijk te maken. Dat is heel wat in onze samenleving, maar de brochure zelf pleit voor meer: actieve tolerantie als aandachtige ontmoeting met de ander.
De brochure geeft vier argumenten voor tolerantie. De concrete invulling van deze argumenten (vrijheid, democratie, waarheid en pragmatisme) is bepalend voor hoe tolerantie in de praktijk wordt gebracht. Die invullingen worden echter zelf weer mede bepaald door onderliggende religieuze en levensbeschouwelijke overtuigingen. Deze blijven in het debat vaak buiten beschouwing: reden waarom veel discussies over tolerantie vaak vruchteloos blijven.
Aan de hand van een verkenning van hoe in vier kerkelijke tradities (remonstrants, rooms-katholiek, doopsgezind en die van de Protestantse Kerk in Nederland) over tolerantie gedacht wordt, wordt het belang van de religieuze en levensbeschouwelijke dimensie geïllustreerd. De dialoog tussen die tradities leert hoe belangrijk de historische en maatschappelijke context is. Ook komen drie spanningsvelden naar voren: vrijheid en verbondenheid, een absolute en relatieve waarheidsopvatting, en de verhouding tussen kerk, staat en individu. 'Overtuigd tolerant' is een warm pleidooi om bij de bezinning op tolerantie de levensbeschouwelijke en religieuze dimensie niet te vergeten.
De brochure 'Overtuigd tolerant' is de eerste publicatie van de beraadgroep Ethische vragen van de Raad van Kerken in Nederland. Voor gebruik in groepen zijn suggesties opgenomen.