The prize of neutrality: trade relations between Amsterdam and North America 1771-1817

Een boek schrijven over twee zaken die schijnbaar zo ver van elkaar verwijderd zijn als geschiedenis en informatiekunde is niet eenvoudig. Een historicus wil een boek schrijven dat de lezer zo boeit dat hij vanzelf verder leest. Het aantal goed leesbare kwantitatieve historische studies is beperkt, hoewel er een aantal beroemde voorbeelden zijn. Daarnaast zijn er kwantitatieve studies die van grote invloed waren ondanks het feit dat ze niet prettig te lezen zijn. Ik verwacht niet, dat ik er in geslaagd ben een boek te schrijven dat de lezer van het begin tot het einde boeit. Een bron-analyse als dit boek wint altijd aan leesbaarheid door meer details en meer ondersteunend materiaal. De hoeveelheid achtergrond informatie om de gegevens in perspectief te plaatsen lijkt altijd wel te gering. Mijn doel was beide zijden van deze vorm van geschiedschrijving te belichten door zowel de onderzoeksmethoden als de resultaten van het onderzoek te presenteren..Een dergelijke aanpak levert hoogst zelden een “mooi leesboek” op. Het juiste evenwicht tussen methodologische discussie en het presenteren van onderzoeksresultaten is altijd moeilijk. Het feit dat de Havenboeken van de Heffing van het Paalgeld, de belangrijkste bron voor deze studie, meer informatie bieden over de Europese handel dan over de trans-Atlantische handel, waar de handel op Noord-Amerika, het uiteindelijke thema van dit boek, deel van uitmaakt, heeft hierbij niet bevorderlijk gewerkt. Toch waren er doorslaggevende redenen om de studie juist op die Noord-Amerikaanse trans- Atlantische handel te concentreren. De eerste en waarschijnlijk doorslaggevende reden is de enorme hoeveelheid gegevens die verwerkt zou moeten worden om de Europese handel van Amsterdam voor dezelfde periode te behandelen. Zelfs gebruikmakend van de in dit boek beschreven methoden om het invoer-proces te versnellen zou zo’n onderneming meer tijd vragen dan ik bereid was er aan te besteden. De barrière is niet zozeer de complexiteit van een dergelijk project, maar de benodigde tijd om alle onderzoeksresultaten in het juiste perspectief te plaatsen..Een computer-analyse van de Havenboeken van de Heffing van het Paalgeld biedt zowel de mogelijkheid voor een globale als een gedetailleerde aanpak. Ook voor een detailstudie over enkele goederen, zoals bijvoorbeeld wijn, hout of graan biedt deze bron een schat aan informatie. Eigenlijk kan de rijkdom aan informatie alleen vergeleken worden met die van een bron als de Deense Sonttol-registers, die voor zo vele studies het basismateriaal zijn geweest. Maar de resultaten van zulke detailstudies vragen een historisch kader om tot hun recht te komen. Ooit was ik van plan de definitieve studie over Amsterdam’s handel aan het einde van de achttiende eeuw te schrijven. Nu weet ik dat er minstens een team van historici nodig is om zo’n Hercules taak met succes af te ronden. Daarom heb ik mij beperkt tot een globale aanpak van juist dat deel van de Havenboeken van de Heffing van het Paalgeld, dat de meest gedetailleerde informatie biedt. De gegevens over de Europese handel van Amsterdam zijn in dit boek slechts bedoeld als decor voor de trans-Atlantische handel. De gedetailleerdheid van de digitale appendices moge andere historici het fundament leveren voor hun eigen onderzoekingen. In de afgelopen jaren heb ik reeds een aantal onderzoekers laten delen in de rijkdom van deze bron in digitale vorm voor onderzoeken naar de handel in wijn, zijde en ijzeren potten. Voor wie over de meest basale computervaardigheden beschikt, is er veel te vinden ter ondersteuning van hun eigen studies in de appendices. Heeres gaf al aan dat de Havenboeken van de Heffing van het Paalgeld in Amsterdam veel meer informatie zouden kunnen bieden dan de door hem gebruikte jaarafrekeningen van het Paalgeld. Hij beschikte echter niet over de mogelijkheden om een dergelijke analyse zelf uit te voeren. Een gezamenlijk uitgevoerde pilot-study, waarin de gegevens voor het jaar 1778 werden bewerkt, gaf een voorproefje van de problemen die overwonnen zouden moeten worden om deze rijke bron in zijn geheel te bewerken. Ook Snapper heeft met de hand enige tellingen over de havenboeken uitgevoerd. Hij stelde dat er een team van historici nodig zou zijn om alle informatie uit deze bron te putten. Ik heb mij als taak gesteld methoden te ontwikkelen die het onderzoekers mogelijk moeten maken dergelijke projecten aan te vangen. Daarnaast wilde ik aantonen dat een dergelijke onderneming zinnig werk voor een historicus is. Heeres schreef al dat Havenboeken van de Heffing van het Paalgeld vooral interessante nieuwe informatie zouden kunnen opleveren over de trans-Atlantische handel. De door hem bewerkte jaaropbrengsten van het Paalgeld, waarin een onderscheid werd gemaakt tussen de Europese handel en de West-Indische handel, vertoonden een toenemend belang van de West- Indische handel. Hoewel die delen van de Havenboeken van de Heffing van het Paalgeld, die de West-Indische handel betreffen niet die uitgebreide informatie over de scheepsladingen bevatten als de delen die de Europese handel beslaan, heb ik toch deze uitgekozen om de kern te vormen voor de historische analyse van deze studie,