Tunnelvisies en cirkelredeneringen in kennisuitwisseling knooppuntenbeleid

Knooppuntontwikkeling staat momenteel volop in de belangstelling in de vervoersplanologie. Met een grote stapel adviezen en onderzoeken wordt steeds opnieuw het belang benadrukt om nieuwe stedelijke ontwikkelingen te concentreren op de beste bereikbare plekken, met in elk geval goed openbaar vervoer. Tegelijkertijd wordt voortdurend het probleem benadrukt dat de ruimtelijke ontwikkelingspotenties als gevolg van de nieuwe investeringen in OV genegeerd worden en zo onderbenut blijven.

De wijze waarop in het debat wordt omgegaan met kennis over hoe knooppuntontwikkeling ‘gemaakt’ kan worden, prikkelde ons tot het schrijven van dit paper. In het debat lijkt wishful thinking, fact-cherry picking en elkaar napraten en kopiëren soms te overheersen. Kennis wordt op een voor het doel zo gunstig mogelijke wijze geframed, met soms – onbewuste - cirkelredeneringen als resultaat. Door het ontbreken van kritische reflectie zijn tunnelvisies het gevolg.

Wij beargumenteren in dit paper dat door het onjuist interpreteren en presenteren van kennis niet langer op ‘bewijsgestuurd beleid’ wordt ingezet, maar er sprake is van ‘beleidsgestuurd bewijs’. Dit wordt vervolgens voortdurend kritiekloos gekopieerd in een kleine kring van vakgenoten. Het selectief gebruiken van kennis leidt in onze ogen tot een collectief cognitief dissonantieproces, waarbij (onbedoelde) tunnelvisies en (onbewuste) cirkelredeneringen vervolgens als ware kennis en feiten worden gezien.

Vanuit een ethisch perspectief plaatsen wij hier vraagtekens bij, omdat ‘verkeerde kennis’, of een onjuiste framing van bestaande kennis – of het nu uit onwetendheid of opzet voortkomt – tot onzorgvuldig, inefficiënt en ondoelmatig beleid en investeringen kan leiden. Vanuit de vakwereld wordt hier veel te weinig kritisch naar gekeken en te weinig op gereflecteerd.

Hoewel er genoeg kennis aanwezig is, lukt het niet de knooppuntontwikkelingdiscussie voorbij de tunnelvisies en cirkelredeneringen te krijgen. Kritiek en tegenspraak wordt te weinig gewaardeerd en te snel terzijde geschoven. Dit leidt vervolgens tot een gebrek aan reflectie. Het gebrek aan integratie van kennis, en de kennisuitwisseling van de juiste feiten, is wellicht groter dan het gebrek aan integratie tussen OV-beleid en vastgoedontwikkelingen.

Wij betogen dat onderzoekers én beleidsmakers een belangrijke maatschappelijke taak hebben om tunnelvisies en cirkelredeningen te bediscussieren. Om knooppuntenbeleid tot een succes te maken is nu juist kritiek, tegenspraak en reflectie nodig, in plaats van een voortdurende herhaling van uit hun verband gehaalde – en daardoor onjuiste – argumenten. Laat het probleem een oplossing zoeken, in plaats van de oplossing een probleem!