Discussiebijdrage: Kohnstamm, Foucault en het burgerschapsoffensief in de onderwijspolitiek en onderwijswetenschap

Het wetsvoorstel “Verduidelijking van de burgerschapsopdracht aan scholen” biedt strakkere kaders voor burgerschapsvorming vanuit de wens om de opdracht ‘denkbaar, zichtbaar en uitvoerbaar’ te maken. Er is rond burgerschapsvorming sprake van een opvallende eensgezindheid onder politici, onderwijswetenschappers en onderwijspraktijk. Deze discussiebijdrage benadert die eensgezindheid kritisch met een bespreking van het wetsvoorstel van minister Slob en het artikel “Sturing van burgerschapsvorming door de overheid?” van Dijkstra, Ten Dam en Waslander. In het artikel uit 2018 beroepen ze zich op het werk van Philip Kohnstamm en Michel Foucault. Naar mijn mening zijn beide auteurs inderdaad relevant voor het huidige debat, maar dan precies vanwege hun kritische potentieel ten aanzien van burgerschapsvorming en de verhouding tussen wetenschap en beleid rond democratie en onderwijs. Een kritische bespreking vanuit opvattingen van Kohnstamm en Foucault laat de huidige politieke en onderwijswetenschappelijke benadering van burgerschapsvorming zien als een project met te veel nadruk op staatsburgerschap en te weinig op democratische vorming. Deze perspectieven wijzen er bovendien op dat de functie van de onderwijswetenschappen te eenzijdig wordt gezien als dienstbaar aan de staat. Als alternatief wordt het perspectief van William Kilpatrick geschetst, dat meer in lijn is met de inzichten van Kohnstamm en Foucault.