Het belang van parotis stamcelsparende radiotherapie in het voorkomen van xerostomie bij hoofd-halskanker patiënten

INTRODUCTIE Radiotherapie voor hoofd-halskanker is geassocieerd met speekselklierbeschadiging en vervolgens xerostomie. De radiatierespons van parotiden in ratten, muizen en patiënten hangt sterk af van de dosis op de parotisstamcellen, met name gelokaliseerd rond de grote afvoergangen. De hypothese was dat dosisverlaging op deze stamcelrijke regio’s xerostomie voorkomt. METHODE Honderdtwee hoofd-halskanker patiënten behandeld met primaire radiotherapie met of zonder systeemtherapie, werden geïncludeerd in een dubbelblinde, gerandomiseerde studie (ClinicalTrials.gov NCT01955239). Patiënten werden gerandomiseerd tussen standaard parotissparende en nieuwe stamcelsparende technieken. Primaire en secundaire eindpunten waren >75% vermindering van speekselproductie (FLOW12M) en verschillende aspecten van xerostomie op 12 maanden na radiotherapie. Tot slot werden met 1001 additionele patiënten uit prospectieve dataregistratie, predictiemodellen voor xerostomie ontwikkeld. RESULTATEN Vierenvijftig patiënten werden toegewezen aan de standaard arm en 48 aan de stamcelsparende arm. Alleen dosis op de stamcelrijke regio’s verschilde significant tussen beide armen. Eén FLOW12M trad op in de stamcelsparende arm, vergeleken met drie in de standaard arm (p=0.72). Relatieve parotis speekselproductie was consistent, maar niet significant beter in de stamcelsparende arm. Prevalenties van xerostomie waren niet significant verschillend tussen beide armen. Niettemin liet multivariabele analyse zien dat dosis op de contralaterale stamcelrijke regio de belangrijkste dosimetrische predictor was voor patiënt-gescoorde xerostomie overdag en arts-gescoorde xerostomie. Modelontwikkeling liet zien dat daarnaast ook de mondholte en de superior pharyngeal constrictor muscle (PCM) dienen te worden gespaard om deze klachten te voorkomen. Dosis op de stamcelrijke regio was niet voorspellend voor patiënt-gescoorde algemene of nachtelijke xerostomie. CONCLUSIES Deze studie toonde een trend naar beter parotisfunctiebehoud bij stamcelsparende radiotherapie. Daarnaast was de contralaterale stamcelrijke regio de sterkste dosimetrische voorspeller voor xerostomie overdag en arts-gescoorde xerostomie. Dit is in lijn met de fysiologische activiteit van de parotis, namelijk overdag en tijdens eten. Echter, bij het maken van een bestralingsplan moeten de mondholte en de superior PCM ook worden gespaard.