Van storend gedrag tot stoornis: De (bio)medicalisering van gedragsproblemen van Nederlandse kinderen en jongeren 1950-1990

In veel Westerse landen is het aantal diagnosen van mentale ziekten van kinderen en jongeren in de afgelopen decennia sterk toegenomen. Een ruimere definitie van ziektecategorieën is een verklaring hiervoor. Dit duidt op een versterkte medicalisering van storend gedrag, wat inhoudt dat steeds meer problemen gelden als ‘ziekte’ die om een medische behandeling vraagt. Vanaf de jaren tachtig zou sprake zijn van een proces van biomedicalisering, waarbij men primair kijkt naar de hersenen (nature) als oorzaak van gedragsproblemen, met medicatie als voorkeursbehandeling. De overtuiging dat problemen worden veroorzaakt door de omgeving (nurture), die ook de oplossing kan bieden, is hierdoor in belang afgenomen. Dit proefschrift schetst de verschuivingen in de ideeën van Nederlandse kinderpsychiaters, kinderpsychologen en orthopedagogen over de aard, oorzaken en beste behandeling van gedragsproblemen van kinderen en jongeren in de periode 1950-1990. De verhouding tussen nature en nurture in hun teksten over de meest besproken problemen staat daarin centraal.

Het onderzoek toont dat autisme, druk en ongeconcentreerd gedrag en bedplassen al omstreeks 1950 gemedicaliseerde stoornissen waren. Voor agressie en angst gebeurde dat pas na 1980 met de introductie van labels uit het Amerikaanse Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Deze studie laat voor autisme, bedplassen, agressie en angst een verschuiving zien van nurture naar nature in de ideeën over oorzaken en behandeling. Voor autisme gebeurde dit mede onder invloed van de oudervereniging. De mate en het tempo waarin deze verandering zich voltrok, verschillen per gedragsprobleem. Nature en nurture blijken vaak samen te gaan.